Her yıl özellikle ilkbahar ve yaz aylarında severek tükettiğimiz bezelyenin üretim hikayesini merak ediyorsanız yazının devamını mutlaka okuyun. Eski çağlardan bu zamanda kadar üretimi yapılan ve yapılmaya da devam edilecek bir bitki olan bezelyeyi gelin birlikte öğrenelim.

Dünyanın farklı yerlerinde üretimi yapılan ve ülkemizde üretilen sebzelerden biri olan bezelye esin değeri yüksek bir bitkidir. İçerisinde bol miktarda lif, B1 vitamini bulunuyor. İnsan sağlığına faydaları ise saymakla bitmiyor.

Baklagiller familyasının üyelerinden biri olan bezelye, kabukları arasında bezelyeleri olan bir bitkidir. Bezelyenin iç kısmında bulunan taneler tüketime uygundur. Kabuklarından kurtulan bezelye taneleri nasıl tüketilmek isteniyorsa, o şekilde yemeği yapılır ve tüketilir.
Bezelyenin yaprakları, ayrı taç şeklindedir ve tırmanıcı bir özelliğe sahip bir bitkidir. Bezelye bitkisinin çiçekleri beyaz renktedir. Kabukların içerisinde bulunan taneler, yuvarlaktır. Bezelyenin meyvesi baklaya ve fasulyeye benzer. Her üç bitki de baklagiller familyasının bir üyesidir.

Tek Senelik Bir Sebzedir ve Farklı Çeşitleri Bulunur

Tek senelik bir bitkidir ve genel olarak ilkbahar ve yaz başlangıcında hasat edilir. Senede bir kere üretimi yapılır. Bezelyenin farklı çeşitleri vardır. Ülkemizde üretimi yapılan ve en bilinen bezelye çeşitleri, bodur bezelye, sırık bezelye, sultani bezelye ve araka bezelyesidir. Bahçe ya da tarla bezelyesi olarak bilinen çeşidin boyu bodurdur ve genellikle 30 – 40 cm kadar toprak üzerinde gelişebilirler. Tarla bezelyesinin çiçeklerinin rengi karışık renktedir. Bezelyenin iç kısmında bulunan taneler basıktır ve renkleri esmer kül rengini andırır ya da yeşil renktedir.

Bir diğer tür olan sırık bezelyesi ise adından da anlaşılacağı gibi sarmal bir yapıya sahiptir, yukarı doğru uzar. Çevresinde sarılabileceği uzun bir materyal varsa ona tırmanır ve bu şekilde üretimi gerçekleştirir. Sırık bezelyesi bazı bölgelerde bahçe bezelyesi olarak adlandırılır. Sırık bezelyesinin çiçekleri beyaz renktedir, taneleri ise yuvarlaktır. Ancak cinsine göre tane renkleri beyaz, sarı ve yeşil olarak değişebilir. Sırık bezelyenin boyu 70 – 90 cm kadar uzayabiliyor.

Sırık bezelyesi üretmek isterseniz daha verimli olması için, herekle desteklemenizi tavsiye ediyoruz. Bu şekilde sırık bezelyesi hereği sarmaya başlar ve meyveleri de daha verimli şekilde güneş görmüş olur.

Bezelye Çeşidine Göre Tüketim Şekli Değişebiliyor

Diğer bir bezelye çeşidi olan sultani bezelyesi ise taneleri ile birlikte kabukları ile birlikte yenilebilen bir türdür. Bilindiği gibi her bezelye kabuğuyla yenilmek için uygun değildir. Bazı bezelye çeşitlerinin kabukları sert bir yapıya sahiptir ve sadece iç kısımda bulunan taneler yenilmek için uygundur. Bu nedenle üretilen bezelyenin çeşidine göre tüketim şekli de değişebilir.

Araka bezelyesi ise taneleri iri olan ve kabuksuz tüketime uygun bir bezelye çeşididir.
Genel olarak bezelyenin fiziksel görüntüsünden, çeşitlerinden kısaca bahsettikten sonra şimdi bezelye yetiştiriciliği en verimli şekilde nasıl yapılır, hangi iklimsel özellik gereklidir, bakım işlemleri ( ilaçlama, sulama, gübreleme, çapalama vs.) nasıl yapılmalıdır, bunları inceleyelim.

Bezelyenin Kök Yapısı ve Ön Bitki Durumu

Bezelye bitkisi, kök olarak ana kazık kökten oluşan daha sonra büyüdükçe ikincil kazık köklerin oluştuğu bir bitkidir. Sonradan oluşan kazık köklere bağlı olarak oluşan saçak kökler mevcuttur. Bodur çeşitler için toprak yüzeyinde yayılmaları ve her daldan ayrı saçak köklerin oluşması mümkündür. Bu nedenle toprak içerisinde çok fazla derinleşmeden toprak yüzeylerine yakınlardır. Ayrıca bezelye, toprağı besleyen ve zenginleştiren bir bitkidir. Bu nedenle kendinden sonra ekim yapılacak bitki için ön bitki olarak tercih edilebilecek bir sebzedir. Ancak her sene aynı alanda sürekli olarak bezelye tüketilmesi tavsiye edilmez.

Nasıl Bir İklim İsteği Vardır?

Bezelye genel olarak sen havaları seven, ılımlı iklimlerde verimli olarak üretilebilecek bir bitkidir. Havaların serin geçtiği bölgelerde yetiştirilmeye uygundur. Bezelye, nemi seven bir bitkidir. Kuraklığın yaşandığı bölgelerde üretilmesi tavsiye edilmez. Kuru ve kurak iklimlerin görüldüğü bölgelerde bezelye üretimi verimli ve kaliteli bir şekilde gerçekleştirilmez.

Nemi seven bir bitki olmasına rağmen tohumun çimlenme sürecinde toprağın nem durumunun fazla olması, bezelye tohumlarının çürümesine yol açabilir. Ekim için önerilen toprak sıcaklığı 7 – 8 derece olarak öneriliyor. Çimlenme döneminde fazla nemden hoşlanmayan bezelye, gelişim döneminde neme ihtiyaç duyar. Bu nedenle bezelyenin gelişim döneminde rutubetli ve serin havalar tavsiye edilir. Rutubetin fazla olması ise mantar kökenli hastalık oluşumuna neden olabilir.

Bezelye bitkisinin verimli bir şekilde yetişebilmesi için en ideal ortalama hava sıcaklığı değerlerinin 15 – 21 derecede olması gerekir. Gelişim döneminde etkili olan yağışlar, bezelye danelerinin dolgun olmasına yardımcı olur.

Bezelye Yetiştirilecek Toprak Nasıl Olmalıdır?

Ülkemizde üretimi yapılan bitkilerin bazıları, toprak konusunda seçidir bazıları ise değildir. Bezelye bitkisi toprak konusunda seçici olan bir bitkidir. Ağır bir yapıya sahip topraklarda bezelye üretimi verimli bir şekilde gerçekleştirilmez. Bunun yanı sıra nemi ve rutubeti sevdiği için su tutma kapasitesi yüksek olan, alüvyal topraklar, bezelye yetiştiriciliği için seçilmelidir.
Çimlenme sürecinde fazla nem çimlenmeyi olumsuz yönde etkilediği için ayrıca kumlu tınlı topraklar da bezelye yetiştiriciliğinde tercih edilebilir. Ek olarak verimi yüksek killi tınlı topraklarda da bezelye yetiştiriciliği yapılır.

Bezelye Toprağı Hazırlarken Şu Noktalara Dikkat Edin!

Her üründe olduğu gibi bezelye tohumunu dikmeden önce toprağın hazırlanması ve edime hazır hale getirilmesi gerekmektedir. İlkbaharda ekim yapılacak toprağın sonbaharda en az 1 – 2 kez, 20 – 25 cm derinlikte sürülmesi gerekmektedir. Sürme işlemi ile toprağı havalandırılması da sağlanır.

Bezelye çeşidine göre erken dikilecek olanlar için en ideal zamanlama şubat başı – mart yarısına kadar devam eder. Mart – nisan başı gibi yarı erkenci ve geçci çeşitler ekilmelidir. Sıcağa dayanıklı olanlar ise 15 nisandan sonra ekilmelidir. Ek olarak kasım – aralık aylarında sonbahar ekimi için ideal olan bezelye çeşitleri ekilmelidir.
Ekilecek tohumun çukur derinliği, 3 – 5 cm olarak tavsiye edilebilir.

Çapalama İşlemi Ne Zaman Yapılmalı?

Ekilen bezelye, 4 – 5 yapraklı bir bitki haline geldiğinde ilk çapalama işlemi yapılabilir. Ayrıca çapalama işlemi ile toprak havalanır, tabaka oluşmuşsa kırılarak toprak yumuşatılır ve yabancı otlarla mücadele edilmiş olunur.

Çapalama işlemi, ilkinden yaklaşık 20 gün sonra yapılır. Bu işlemin çiçeklenme döneminde önce yapılması önerilir.

Sulama ve Gübreleme İşlemleri

Sonbaharda ekilen bezelye yağış döneminde denk geldiği için fazla sulamaya gerek yoktur. Ancak ilkbaharda ekilen bezelye bahçesinin düzeni olarak sulanması tavsiye edilir. Bezelye sulama işlemi çiçeklenmeden önce ve meyve tutmadan sonra en az 2 defa olacak şekilde sulama yapılır. Sıcaklık ve kuraklığa bağlı olarak sulama yapılabilir.
Bezelye fazla gübreleme işlemine ihtiyaç duyan bir bitki değildir. Özellikle hayvansal gübre desteği verilmemelidir. Hayvansal gübrenin uygulanmasına bağlı olarak bezelyenin daneleri küçülür ve dane dizilimi düzensiz olur.

Hasat

İklim ve toprak yapısına bağlı olarak ilkbaharda ekilen bezelyeler 12 – 16 haftada, sonbaharda ekilen bezelyeler ise 32 hafta sonra hasata hazır hale gelir.
Hasat 3 – 4 günde 1 tekrarlanır.