Kayısı meyvesi hem dünyada hem de ülkemizde yoğun olarak tüketilen meyveler arasındadır. İlkbaharda çiçek açan kayısı ağacı, meyvesini yaz aylarında verir. Kayısı ağacının boyu 2 – 10 metre arasında değişir. Kayısı ağacında diken ve tüy bulunmaz. Kayısı yapraklarının görüntüsü mızrağı anımsatır ve uzun bir yapıya sahiptir. Kayısı ağacının çiçeklerinin rengi ise beyaz ve pembe olarak değişir. Kayısı çiçekleri yapraklardan önce oluşur. Yapraksız daha güvensiz oldukları için olabildiğince soğuk havalardan korunmalıdır.
Dünyanın farklı bölgelerinde kayısı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ancak yoğun olarak Akdeniz’de ve çevrelerinde yapılmaktadır. Türkiye, İspanya, İtalya, Birleşik Devletler Topluluğu, İran, Fransa, Yunanistan ve ABD gibi ülkelerde de yoğun olarak kayısı yetiştiriciliği yapılmaktadır. Türkiye kayısı yetiştiriciliğinde dünya genelinde 1. sırada yer alır ve bu oranın %80’lik kısmı Malatya’dan karşılanmaktadır. Ülkemizde kayısı yetiştiriciliği; Malatya, Baskil – Elâzığ, Erzincan, Kars – Iğdır bölgelerinde, Akdeniz (Mersin, Mut, Antakya) bölgesi, Marmara bölgesi, Ege bölgesi ve İç Anadolu bölgelerinde yapılmaktadır. Bu bölgeler, iller içerisinde kayısı meyvesi en erken Mut’ta olur ve ilk hasat Mut’ta yapılır.
Kayısı Tüketim Alanları Nelerdir?
Ülkemizde üretilen kayısının farklı tüketim alanları bulunmaktadır. Üretilen kayısının büyük bir bölümü sofralık olarak yerini alır. Kayısı meyvesi kolay bozulabilen bir meyve olduğu için hasat işleminden sonra hemen tüketilmesi gereken bir meyvedir. Ayrıca kayısının hasat dönemi kısadır. Bu nedenle hasat edilen kayısın çabucak tüketilmesi gerekir. Çabuk bozulan bir meyve olduğu için aynı zamanda kayısı kurutularak ya da işlenerek de değerlendirilir.
Kuru kayısı, ülkemizde tüketilen ve mutfakta değerlendirilen bir besin maddesidir. Ayrıca kilo problemi olan insanlar zayıflamak için her gün belli sayılarda kayısı tüketiminde bulunur. Bunun yanında işlenen kayısı, reçel, marmelat, jöle krema kıvamına getirilerek özellikle pastanelerde ve pasta yapımında tercih edilmektedir.
Ayrıca işlenen kayısı kozmetik sektöründe de kullanılır. Kayısının cilt üzerinde yapıcı ve yenileyici etkileri bulunmaktadır. Bakım ürünlerinde ana madde olarak kayısı tercih edilir. Şöyle bir göz attığınıza kayısı özlü bakım ürünleri görmeniz mümkündür.
Kısaca kayısıyı tanıttıktan sonra, kayısı yetiştirirken nelere dikkat edilmeli gelin birlikte öğrenelim.
Kayısı Yetiştiriciliğinde İklim ve Toprak Tipi Nasıl Olmalıdır?
Kayısı yetiştiriciliği için dikkat edilmesi gereken ilk husus iklim faktörüdür. Tarımsal üretimde kullanılan her üründe olduğu gibi kayısı yetiştirirken de iklim faktörü önemli bir yere sahiptir. Kayısı sıcak ve kurak havayı seven bir bitkidir. Nemin ve soğuk havanın olduğu bölgelerde verimli bir kayısı üretimi yapılması söz konusu değildir. Özellikle kış aylarının ılık, yaz aylarının sıcak ve kurak geçtiği bölgelerde kayısı kalitesi yükselir ve veriminde artış görülür.
Kayısı yetiştirirken havanın nemli ve sisli olması kayısı ağacında çil hastalığı görülür ve meyvesine de geçer. Çil hastalığı verimin düşmesine dene olduğu için üretimi olumsuz yönde etkiler.
Kayısı yetiştiriciliğinde toprak seçimi tınlı, kumlu tınlı ya da tınlı kireçli olarak tercih edilebilir. Kayısı ağacının kökleri toprak içerisinde derinlere kadar inebildiği için su ihtiyacını taban suyundan da karşılayabilir.
Kayısı Yetiştiriciliğinde Toprak Ne Zaman İşlenir?
Kayısı bahçesi hazırlanırken üreticilerimizin bazı noktalara dikkat etmesi ve seçimlerini bu ayrıntıları göz önünde bulundurarak yapmalıdır. Üreticimizin ilk olarak dikkat etmesi gereken nokta, ilkbaharda meydana gelen geç don olaylarının yoğun olarak görüldüğü bölgelerde ova ve çukurlardan ziyade sırt ve yamaç bölgelerde bahçe kurulumu yapılmalıdır. Ayrıca kayısı ağacının daha az zarar görmesi için kayısı ağacı çeşidinin ona göre seçimi yapılabilir. Yani soğuğa karşı dayanıklı ya da geç çiçek açan kayısı çeşitleri tercih edilebilir. Ayrıca kayısı bahçesini kurduğunuz bölgede don olayı görülüyorsa kayısı ağacının taç kısmını yüksekte bırakılması önerilir. Kayısı ağacı nemi çok fazla sevmez. Sulama işleminin aşırı yapılmaması önerilir.
Kayısı bahçesi olarak seçilen arazinin sürüm işlemi, sonbaharda ya da ilkbaharın sonlarına doğru yapılmalıdır. Ayrıca kayısı fidanları dikime hazır ve sağlıklı olmalıdır. Bu dönemde fazla azotlu gübre kullanmaktan kaçının. Kayısı ağacını hastalıklara ve zararlılara karşı korumak gerekir. Verimli bir hasat dönemi için zararlıların ve hastalıkların engellenmesi gerekir.
Kayısı yetiştiriciliğinde toprağın işlenmesi de önemli bir faktördür. Kayısı bahçelerinde toprak sürme işleminin genellikle sonbaharda yapılması önerilmektedir. Sürüm derinliği 15 – 20 cm kadar olabilir. Kayısı ağacının kökleri toprak içerisinde derinlere kadar inebilir ancak yine de sürüm yapılırken dikkat edilmesi gerekir. Toprağın sürülmesi, sıkışan toprağın gevşemesine yardımcı olur. Toprak sürme işleminden sonra, gevşer ve yumuşar. Yumuşayan toprakta kayısı ağacının kökleri daha hızlı ilerleyebilir. Ayrıca sulama ya da yağış olması durumunda, sular toprak içerisinde kolaylıkla emilmesine de yardımcı olur.
Toprağı sürme işleminin çiçeklenme döneminde yapmamaya dikkat edin. Çünkü çiçeklenme ya da küçük meyve varken yapılan sürüm işlemi çiçeklerin ve küçük meyvelerin zarar görmesine neden olabilir.
Kayısı Yetiştiriciliğinde Budama Nasıl Yapılır?
Kayısı yetiştirirken dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta budama işlemidir. Doğru zamanda doğru şekilde yapılan budama işlemi, kayısı ağacının verimi arttırarak sağlıklı bir şekilde üretim yapmasına olanak sağlar. Kayısı ağacı budama işleri genellikle yaz ve kış aylarında yapılır. Kış döneminde yapılacak budama işleminde üreticilerimiz, hava sıcaklığının mevsim değerlerinin en üstünde olduğu zamanda yapmalıdır. Kayısı ağacı soğuktan kolayca etkilenebilen bir meyvedir. Bu nedenle kış dönem yapılan budama işleminde zamanlama önemlidir.
Diğer budama işlemi yaz başlangıcı gibi yapılabilir ancak yaz budamasında kış budamasındaki kadar ağaca müdahale edilmez. Yaz budamasının sebebi, her dalın ışık alabilmesini sağlamaktır. Fazlalık olan dallar kesilir ve ağacın iç kısımlarının güneş alması sağlanır.
Kayısı Bahçesi İçin En Uygun Sulama Zamanı Ne Zamandır?
Kayısı ağacının sulanması işlemi dikkat edilmesi gereken, zaman ve miktara göre farklılık gösteren bir durumdur. Kayısı ağacı yetişirken sıcak ve kurak havaya ihtiyaç duyan bir meyvedir. Ancak yine de sulanmaya ihtiyaç duyar. Kayısı ağaçları, sıcaklık değerlerinin yükselmeye başlaması ve ağaçta bulunan meyve miktarının artmasına bağlı olarak sulanma ihtiyacı duyar.
Toprak türü, sulama miktarını belirleyen bir unsurdur. Geçirimli, su tutmayan topraklarda sulama işleminin daha çok yapılması önerilirken, kil miktarı yüksek topraklarda sulama işlemi daha az miktarda yapılmalıdır. Çünkü killi topraklar, suyu bünyelerinde daha fazla muhafaza edebilirler. Bu durum kayısı ağacı için olumlu bir etki yaratmaz.
Kayısı Bahçesinde Gübreleme İşlemi Nasıl Yapılır?
Gübreleme işlemi, genel olarak (organik tarım hariç) tüm tarımsal üretim süreçlerinde destek olarak bitkiye verilen bakım yöntemlerinden biridir. Kayısı bahçesi için gübreleme işlemini yaparken üreticilerimizin sıkça kullandığın yöntemlerden biri olan damla sulama yöntemi ile gübreleme işlemi büyük ilgi görmektedir. Ancak damla sulama yöntemi ile verilecek gübrenin suda kolaylıkla çözünebilen bir yapıda olması gerekir.
Gübreleme işlemi yapmadan önce üreticilerimize tavsiyemiz, toprak analizi yaptırmalarıdır. Toprak analizi sonucuna göre uygulanan gübreler, verimin artmasına katkı sağlar.
Kayısı bahçesine gübreleme uygulaması iki dönemde yapılır. İlk gübreleme ağaçlar çiçeklenmeden 15 gün önce kadar yapılmalıdır. 2. gübreleme işlemi ise hasattan 1 ay önce uygulanmalıdır.
