Solanaceae familyasının bir üyesi olan patlıcan, farklı iklim koşullarında, farklı şekilde üretilmektedir. Ilıman iklimlerde üretilen bir yaş sebze olan patlıcan tek mevsimlik olarak yetiştirilir. Bunun yanı sıra tropik iklim özelliklerinin görüldüğü bir yılda birden fazla üretim süreci yapılmaktadır. Patlıcan sebzesi, küçük ağaç şeklinde yetişen bir sebzedir. Patlıcan yetiştiriciliğinin tarihçesine bakıldığında, asırlar öncesinde yetiştirilen ve günümüzde hala üretimi yapılır. Patlıcan yetiştiriciliği, M.Ö 5. Yüzyıllarda üretildiği tahmin edilmektedir. Dünyaya Hindistan’dan yayılmıştır. Bu bilgiden hareketle patlıcanla ilgili anavatanının Hindistan olduğu söylenebilir.
Dünyada üretilen patlıcan sebzesi, ülkemizde de üretilen bir sebze çeşididir. Avrupa’da ilk yetiştirildiğinde süs bitkisi olarak yetiştirilen patlıcan zamanla mutfak sektöründe kullanılmaya başlanmıştır. Patlıcanı diğer sebzelerden ayıran en temel özellik, içerisinde nikotin bulunmasıdır. Bu nedenle patlıcan tüketen tek canlının insan olduğu söylenir.
Türkiye, patlıcan üretimi yoğun olarak yapılan ülkelerden biridir. Üretilen patlıcan diğer ülkelere ihraç edilerek ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Mutfak kültürümüzde patlıcan önemli bir yere sahip olan ve bolca tüketilen bir sebze olarak yerini alır. Ana yemek olarak, ya da ana yemek içerisinde kullanılarak değerlendirilir. Bunun yanı sıra meze olarak, turşu yapımında, közlemesi yapılarak daha sayılmayan pek çok farklı şekilde patlıcan değerlendirilir. Bu nedenle ülkemizde üretimi kadar tüketim oranı da yüksektir.
Dünyada üretim oranı değerlendirildiğinde, patlıcan yetiştiriciliğinde ilk sırayı Çin Almaktadır. Daha sonra Hindistan, 3. olarak Türkiye gelir. Bu üç ülkenin ortak noktası, ılıman iklim kuşağına sahip ülkeler olmasından kaynaklıdır. Ülkemizin iklim tipi ve toprak yapısı patlıcan üretimi için uygundur. Türkiye farklı iklimsel özelliklerin ve toprak yapısına sahip bir ülkedir. Tarımsal üretimde çeşitliliğin geniş bir yelpazeye sahip olması bunun dolayıdır. Ancak iklim ve toprak konusunda seçici olan patlıcan ülkemizdeki her bölgede yetiştirilmek için uygun değildir. İklim ve toprağın uygun olduğu yerlerde patlıcan üretilmelidir.
Patlıcan üretilirken dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, ekim nöbetidir. Ekim nöbeti, patlıcan üretiminde gerekli olan ve yapılması durumunda verimi arttıran bir uygulamadır. Ekim nöbeti, her üretim dönemi aynı araziye, aynı ekinin ekilmemesi, farklı ürünlerle düzenli olarak yer değiştirmesi demektir. Bu durumu şöyle açıklayabilir. Bu sene arazinizde patlıcan yetiştirdiyseniz, gelecek yıl farklı farklı bir ürün dikmeniz gerekir. Pamuk ya da bakliyat olabilir. Bu durumun en az üç üretim yılı döngüsü halinde olması önerilmektedir. İlk yıl patlıcan yetiştirdiyseniz sonraki yıl pamuk, diğer ekim döneminde ise baklagiller yetiştirerek araziyi değerlendirebilirsiniz.
Ekim nöbeti, patlıcan yetiştiriciliğinde hem önemli hem de gerekli bir uygulamadır. Özellikle patlıcan üretimini arttırıcı bir etkisi vardır. Ayrıca patlıcanda oluşan hastalıklarla mücadelede ekim nöbeti önerilmektedir. Bundan dolayı, patlıcan üretimi yapmayı düşünen ya da yapan üreticimiz, mutlaka ekim nöbeti uygulamasını yapmayı unutmayın.
Ülkemizde patlıcan yetiştiriciliği ılıman iklimin özelliklerinin hakim olduğu bölgelerde yapılır. Özellikle Akdeniz ve Ege bölgelerinde yoğun olarak patlıcan üretilir. İl bazlı baktığımızda, patlıcan yetiştiriciliğinde ön plana çıkan illerimiz; İçel, Antalya, Şanlıurfa, Hayat, Aydın, Bursa, Adana ve Samsun’dur. Patlıcan sebzesi, diğer ülkelere ihraç ettiğimiz ürünler arasındadır. Patlıcan ihraç ettiğimiz ülkeler; Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Hollanda, Romanya, Rusya ve Belçika’dır.
Ülkemizde patlıcan yetiştiriciliği hem açık alanda hem de seralarda yapılmaktadır. Açık alanda üretilen patlıcan ürünü, tek mevsimlik olarak yetiştirilir. Açık alanda patlıcan yetiştirilmesi için bazı faktörlerin uygun olması gerekir. Bu faktörlerin ilki iklimdir. İklim tipi, genel olarak tüm tarımsal üretimi etkileyen ve yönlendiren bir faktördür. İklimle bitki arasında paralel bir bağ vardır. Tarımsal üretimde yer alan her bitkisel ürün farklı iklimsel ortam ister. Patlıcan sebzesi sıcağı seven ve büyümek, olgunlaşmak için sıcağa ihtiyaç duyan bir bitkidir. Bundan dolayı özellikle ılıman iklim bölgelerinde verimli bir şekilde üretilmektedir.
Patlıcan ağacını boyutu, 60 – 120 cm arasında değişir. Patlıcan yaprakları büyük yapılıdır ve geniştir. Patlıcan bitkisinin kök kısmı güçlü bir yapıya sahiptir. Bir patlıcan ağacında yaklaşık 3 – 4 adet çiçek bulunur ancak bu durum verimi arttıkça değişmektedir. Patlıcanın çeşidine göre rengi koyu mor, yeşil, beyaz, sarımsı ve çizgili olarak değişir. Ancak en bilinen ve patlıcan denince akla gel ilk çeşidi, parlak koyu mor olanıdır. Patlıcanların boyutları da yine çeşitlerine göre uzun ya da tombul olarak değişir.
Patlıcan, sıcak havaların sebzesidir. Soğuk havalar patlıcan ağacını kolaylıkla etkileyebilir, soğuk havalara karşı direnci düşüktür. Patlıcan için gerekli olan ortalama sıcaklık 25 – 30 derece olarak ifade edilebilir. Hava sıcaklığının (-) eksi değerlere inmesi, patlıcan ağacının veriminin azalmasına hatta ağacının zarar görmesine sebep olabilir. Bu nedenle uygun iklim koşulları patlıcan üretiminde gerekli olan bir faktördür.
Toprak olarak patlıcan sebzesi, seçici bir bitkidir. Özellikle tınlı topraklarda patlıcan verimli bir şekilde yetişir. Tınlı toprak gevşek yapılı olduğu için kolaylıkla havalanabilir ve bitki kökü toprak içerisinde kolaylıkla ilerleyebilir. Suyu muhafaza etme oranı düşüktür. Bu nedenle fazla neme bağlı olarak kök hastalıkları ve çürüme durumları görülmez. Ancak toprağınızın killi olmamasına dikkat edin. Killi toprak patlıcan üretimi için uygun bir toprak değildir. Kumu ve tınlı toprak ise patlıcan yetiştiriciliği için ideal olan toprak tipidir.
Ülkemizde patlıcan yetiştiriciliği iki yöntem ile yapılır. Bu yöntemlerden ilki patlıcan fidesi dikerek yapılır, ikinci işlem ise patlıcan tohumu ekilerek gerçekleştirilir. Tohum yöntemi, fide işlemine göre daha riskli ve uzun bir süreyi kapsar. Tohumun yöntemi için, öncelikle kaliteli tohum tercih edilmeli ve toprak sıcaklığının uygun olması beklenir. Ancak ekim işleminden sonra tohumların hepsi tam olarak çimlenmez ve bu durum tohum kaybına sebep olabilir. Bu ihtimalin yanı sıra tohum çimlenip toprak üzerine çıktıktan sonra maruz kaldığı don olayı tohumu kolaylıkla zarara uğratabilir. Bu nedenle tohumu sıcak yastıklarda çimlendirip dikime hazır hale gelene kadar muhafaza etme hem zaman hem üretim hem de emek açısından daha faydalıdır.
Patlıcan yetiştirirken dikkat edilmesi gereken hususlardan biri de gübreleme işidir. Gübreleme işlemi patlıcanın sevdiği ve uygulandığımda verimi arttırdığı bir destek unsurudur. Patlıcan ekilecek toprak dikim öncesi gübrelenerek hazır hale getirilebilir. Ayrıca üretim süreci içerisinde de yine gübreleme işlemi uygulanır. Gübre uygulaması yapılmadan önce toprak analizi yapılması önerilmektedir. Organik gübre desteği olarak ahır gübresi ve yeşil gübre kullanılabilir. Ancak ticari gübre toprak analizi sonucuna göre verilmelidir.
Sulama işlemi, patlıcan üretiminde önemli bir yere sahiptir. Çünkü patlıcan bol sıcağı ve bol suyu seven bir bitkidir. Sulamanın yetersiz kalması durumunda patlıcan ağacı büyüyemez ve meyvelerini yetiştiremez. Üretimin yavaşlaması durumu, patlıcanın su isteğine bağlanabilir. Bu nedenle patlıcan sebzesi bol bol sulanmalıdır. Ancak üreticimizin dikkat etmesi gereken sulama zamanıdır. Patlıcan sulayacağınız zamanı özellikle gün içerisinde yapmamaya dikkat edin. Sulama yapacağınız zaman ya sabahın serin saatlerinde ya da akşam vakti olması önerilir. Bu uygulama ile fazla su harcanmamış olur.
