Ülkemizde üretim ve tüketim noktasında ayrı bir yere sahip olan soğan bitkisi, kuru ve yeşil soğan türleri ile mutfak kültürümüzde yer alıyor. Yemeklerde çoğunlukla kullanılan ana malzemelerinden bir tanesidir. Soğan 2 yıllık bir bitkidir ancak her yıl hasadı yapılabilir. Soğan üretimi sadece ülkemizde yapılan bir üretim faaliyeti değildir. Diğer ülkelerde de yoğun bir şekilde soğan üreticiliği yapılmaktadır. Hem yemeklere uyumu hem de insan sağlığına sağladığı faydalardan dolayı soğan üretimine önem veriliyor.
Taze ve kuru çeşitleri ile üretimi yapılan soğanın besin değerleri de oldukça yüksektir. 100 gr bir soğanın içerisinde 8 gr su, 1.2 gr protein, 12 gr kuru madde, 8.9 gr şekerli madde ve 0.1 gr yağ bulunur. Ayrıca kalori değeri 42’dir.
Soğan hakkında genel bir bilgi verdikten sonra soğan nasıl yetiştirilir, nasıl bir iklim isteği vardır, her toprakta yetişir mi gibi soruları cevaplayarak soğan yetiştiriciliğini anlatalım.
Soğan Yetiştiriciliğinde İklim ve Toprak İsteği
Soğan yetiştiriciliği yapılacak bölgenin sahip olduğu iklim tipi, ılıman ve sıcak iklimsel özelliklerin sahip olduğu bölgelerdir. Ancak erken gelişim döneminde havanın serin olması önemlidir. Gelişen soğan bitkisi baş bağlama döneminde sıcaklık değerlerinin yüksek olması gerekir. Böylece oluşan başın büyümesi kaliteli bir şekilde gerçekleşir. Erken gelişim dönemi için önerilen hava sıcaklığı 12 – 13 derece kadar olmalıdır. Soğan başının dl bir şekilde olgunlaşabilmesi için ihtiyaç duyduğu sıcaklı değeri, 24 ile 27 derece arasında değişebilir.
Düşük sıcaklık değerlerine karşı dirençli bir bitki olarak soğanı söyleyebiliriz. -8 ila -10 dereceye kadar olan düşük sıcaklık değerlerine direnç gösterebilir. Soğan yetiştiriciliğinde önemli olan bir diğer konu da gün uzunluğudur. Soğan çeşitlerine göre gün uzunluk istenci değişkenlik gösterebilir. Özellikle erkenci soğan çeşitleri 10 ya da 12 saatlik ortalama bir gün uzunluğu yeterli olurken, geç soğan çeşitleri için ideal gün uzunluğu 13 – 15 saat olarak ifade edilebilir.
Toprak isteğine geldiğimizde şunu söyleyebiliriz ki, soğanın özel olarak tercih ettiği bir toprak çeşidi yoktur. Besin değeri yüksek toprakların genel olarak her birinde soğan yetiştiriciliği yapılabilir. Ancak özellikle kumlu tınlı ve killi kumlu topraklarda yetiştirilen soğanın verim oranının daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Soğan yetiştirilecek toprağın pH derecesi 6 – 6.5 arasında değişebilir.
Soğan Yetiştirme Teknikleri
Ülkemizde soğan yetiştiriciliği 3 farklı şekilde gerçekleştiriliyor. İlk teknik olarak tohum yetiştiriciliğini söyleyebiliriz. Soğan tohumları, doğrudan toprağa ekilerek soğan yetiştiriciliği yapılır. Doğrudan toprağa ekilen soğan bitkisi yaklaşık 5 – 6 ay sonra baş vermeye başlar.
Bir diğer teknik ise arpacık yetiştiriciliğidir. Kıska olarak da bilinen bu yöntem iki üretim dönemi şeklinde olur. İlk yılki üretimde soğan bitkisinin arpacık kısımları elde edilir. Bir sonraki ekim döneminde elde edilen bu arpacıklar ekilir ve soğan başları elde edilir.
Soğan yetiştiriciliğinde kullanılan yöntemlerden sonuncusu fide yetiştiriciliğidir. Tohumlar doğrudan toprağa ekilmez. Tohumların daha hızlı ve sağlıklı çimlenebilmesi için tabaklarda ekilir. Ekime hazır fide formatına geldiklerinde ise toprağa dikilirler. Fide ve tohum teknikleri bir yıllıktır. Üretim sürecinin sonucunda soğan başları elde edilir.
Tavsiye edilen ve ekonomik olarak en ideal üretim yöntemi doğrudan tohum ekim yöntemidir. Ancak burada da dikkat etmeniz gereken nokta toprak hazırlığıdır. Toprak hazırlığını uygun yaparsanız verimli bir üretim süreci geçirebilirsiniz. Soğan ekimi için tavsiye edilen ekim zamanı 15 Ağustos ile 15 Ekim arasıdır. Ekim işlemi için toprak sıcaklığının da belli bir derecede olması gerekir. Önerilen toprak sıcaklığı 10 – 12 derecedir.
