Asya Mandası kısaca manda boynuzgiller ailesinin, sığırlar bir alt ailesine ait bir memeli türüdür. İnsanların sonradan evcilleştirdiği Asya Mandası’nın neredeyse yabani nüfusu hiç kalmamıştır.
Mandalar Hakkında Genel Bilgi
Mandaların ter bezleri sığırlarınkine göre %10 daha az olduğu için 30 derece ve üstü sıcaklıklarda vücut ısısını ter bezleriyle kolay kolay düşüremezler. Bu durum onların metabolizmasını olumsuz yönde etkiler, bunun gerçekleşmemesi için Asya mandasının, günde bir kaç defa suya girmesi gerekir. Bu yüzden kurak bölgelerde manda yetiştirilemez.
Mandaların yüksek sıcaklıklara zaafı olduğu kadar düşük sıcaklıklara da zaafı vardır, mandalar 5 santigrat derece altında üşürler ve bunu titreyerek belli ederler. Eğer üşümeye devam edip üstüne bir de aç kalıp enerji noksanlığı eklenirse metabolizma sistemi sıcak havalarda olduğu gibi çöker, böbrek yetmezliğinden ölebilirler.
Dipnot :
Mandalara her yerde farklı isimler söylenir bunlar ; camış, kömüş, camız ve dombay adları ile bilinirler.
Manda yavrusuna Malak denir
Mandaların Özellikleri Nelerdir ?
Yabani Mandalar 180 cm boyuna, 3 metre uzunluğa ve 1 ton ağırlığa kadar varabilir. Evcilleştirilmiş mandalar daha küçük olurlar ve ağırlıkları 500 kiloyu geçenlere çok az rastlanır.
Yabani mandaların rengi siyah, kahverengi ya da gri olur. Evcilleştirilmiş mandalarda bu renklerin yanında, siyah-beyaz alacalıları ve hatta tamamen beyazları da bulunur.
Mandaların dişilerinde de boynuz vardır. Mandalar boynuzlarına göre çeşitlerine ayrılır bu çeşitler ; Murrah, Akdeniz, Jaffarabadi ve Bataklık mandasıdır. Murrah mandasının boynuzu diğerlerine nispeten daha küçüktür. Akdeniz Mandasının Boynuzu yukarıdan aşağıya ve sonra geriye yönelmiştir. Jaffarabadi’de ise boynuzlar aşağıya doğru uzun şekilde yönelir, daha sonra yukarı yönelerek ucundan kıvrılır. Bataklık mandasının boynuzları diğerlerine göre daha kalın ve daha uzundur.
Manda Soyları
Mandaların bilinen 74 tane soyu vardır. Bu soylar en başta, ırmak mandaları ve bataklık mandaları diye ayrılırlar. Bataklık mandaları yük hayvanı ve taşımacılık ve tarım arazileri için kullanılırken, ırmak mandaları et ve süt ürünleri için kullanılır.
Bataklık mandaları en çok Çin’de ve Güneydoğu Asya’da bulunmaktadır, pirinç tarlalarını sürmekte kullanılan bu mandalar yaşlanınca kesilip yenirler.
Irmak mandaları et ve süt ürünleri için kullanıldığını söylemiştik, bu hayvanların en çok kullanıldığı yer tartışmasız Hindistan’dır. Hindistan’da ticari anlamda çok fazla manda çeşiti bulunmaktadır.
En önemli manda soyları
Baladi :Türkiye nin güneyinde; Yük hayvanı, ve süt
Saidi : Mısır’ın kuzeyinde; Yük hayvanı, ve süt
Kundi : Hindistan/ Sindhi; Süt’ü için tutulur; siyah renkli. Çok iri bir manda soyudur
Murrah : Hindistan/ Haryana, Punjab; En fazla süt veren manda soyu. Bütün dünyaya ihraç edilmekte.
Nili-Ravi : Hindistan/ Punjab; Süt-mandası; vücudu siyah ama yüzü beyaz alacadır. Boynuzları çok kısadır.
Pandharpur : Hindistan/ Maharashtra; Süt-mandası; Vücudu siyah renk, dev boynuzları 150 cm uzunluğundadır
Malaii mandası : Güneydoğu Asya; Yük hayvanı; Vücudu gri renk, orta uzunlukta orak şeklinde boynuzları vardır.
