Bazı ürünler bulundukları bölgelerin isimleri ile özdeşleşirler. Bu bölgelerde üretilen ürünlerin diğerlerine oranla benzersiz özelliklerinin bulunması halinde coğrafi işaret almak için başvuru yapılabilmektedir. Coğrafi işaret almak bir diğer bilinen adı ile tescillenme işlemi, yemeklerden, farklı besin gruplarına ve hayvanlara kadar uygulanmaktadır. Coğrafi işaret için başvurulan ürünü ve canlıyı diğerlerinden ayıran temel özellikleri olduğu kanıtlandığı takdirde olumlu olarak sonuçlanmaktadır. Coğrafi işaret almaya hak kazanıldığı durumlarda çoğunlukla bulunduğu bölge ile özümsenecek adlandırmaya tabi tutulur.
Kayseri mantısı, Malatya kayısısı, Yalova koyunu, Antep baklavası isimleri hepimize tanıdık geliyordur kuşkusuz. Bu adların her biri coğrafi işaret almış benzersizliklerini kanıtlamış ürünlerdir. Coğrafi işaret yalnızca tüketilen ürünler için değil hayvanlar için de talep edilebilir. Son zamanlarda Yalova koyununun tescillenmesi buna en iyi örneklerden biridir. Farklı yörelerde yetiştirilen koyun türlerinden daha benzersiz olduğu yönünde beyanların sonucu olarak coğrafi işaret için yürütülen başvuru süreci olumlu yönde sonuçlandı.
Coğrafi işaret almak için gerekli şartlar nedir? Coğrafi işaret süreci nasıl ilerler? Soruların cevapları yazımızın devamında.
Coğrafi İşaret Almak İçin Gerekli Şartlar Nelerdir?
Coğrafi işaret almak yoluna girildiğinde dikkat edilecek iki kavram vardır; menşe ve mahreç. Menşe tescillenecek ürünün ait olduğu bölge koşulları ile doğrudan bağlantılı olduğu durumlarda kullanılan bir kavramdır. Bu gruba dahil olacak ürünlerin farklı koşullar altında aynı özellikleri sağlaması mümkün olmaz, bölgenin özdeşleştiği tüm yönlerin sağlanıyor olması gerekir. Amasya elması, Tekirdağ soğanı gibi. Mahreç kavramı ise çıkış yeri anlamında kullanılır. Geleneksel ürünler bu gruba dahil edilir. Antep baklavası, Kayseri sucuğu gibi bulunduğu bölge adıyla anılan ve farklı bölgelere bu ünle yayılım gösteren durumlar için kullanılır. Coğrafi işaret almak için başvururken bu noktadaki ayrımı bilmek ve uygun alanda başvuru gerçekleştirmek gerekmektedir.
Başvuru sürecine geçildiğinde gerekli belgelerle birlikte Türk Patent ve Marka Kurumuna başvurulmaktadır. Başvurular Türk Paten ve Marka Kurumunun internet sitesi EPATS üzerinden gerçekleştirilir.
Coğrafi işaret alma sürecinde gerekli belgeler;
- Başvuru formu
- Başvurunun menşe mi mahreç işaret kapsamında olacağının kısa açıklaması
- Coğrafi işaret alınmasını kanıtlar nitelikteki belgeler
- Ürünün bulunduğu bölge hakkında bilgi
- Ürünün bölgede uzun süredir bulunduğunu belirten belgeler
- Kontrol süreci ile ilgili taahhütler
- Coğrafi işaret kullanımını belirten sembol, paket, logo gibi dokümanlar
Coğrafi İşaret Onay Süreci Nasıl İlerler?
Coğrafi işaret alan ya da alacak olan kişiler için önemli olan konulardan birisi verilen işaretin bireysel olarak kullanılamayacağıdır. Coğrafi işaret alınan ürün aynı özellikleri taşıdığı sürece tüm üreticiler için ortak bir hak oluşturmaktadır.
Başvuru adımında sunulan teknik bilgilerin doğruluğunun araştırılması ile ilgili uzmanlar tarafından gerçekleştirilir. Başvuru sürecinde yürütülen çalışmalardan oluşacak maliyetler başvuru yapan kişilere ait olmaktadır.
Başvuru adımları, üreticiler, başvurulan ürün ile ilgili dernek ve vakıflar ya da bulunduğu bölgede bulunan kamu kuruşları tarafından gerçekleştirilir.
