Yemeklerimizin vazgeçilmezi, kış hazırlığında kullandığımız sebzelerden bir olan fasulye ülkemizde nasıl üretilir, nerelerde üretilir? Fasulye mutfakta farklı şekillerde değerlendirdiğimiz sebzelerden biridir. Özellikle yaz aylarında taze olarak tükettiğimiz bir sebzedir. Taze tüketiminin yanı sıra yine kış aylarında yiyebilmek için haşlayarak dolapların dondurucu kısmında muhafaza ederiz. Ayrıca bazı bölgelerimizde fasulyeyi kurutarak yine kışın tüketimi sağlanmaktadır. Fasulye, turşu yapımında kullanılan sebzelerimiz arasındadır.
Fasulye Nasıl Bir Sebzedir?
Baklagiller familyasının bir üyesi olan fasulye bitkisinin ana vatanı Orta Amerika’dır. İklim koşullarına bağlı olarak değişen ancak genellikle tek yıllık bir sebzedir. Yani yılda bir kere yetiştiriciliği yapılır. Fasulyenin meyvesi, ağaç gövdesi ve yaprakları tamamen yeşil renktedir. Fasulye bitkisinin gövde kısmı tüylüdür ve çeşidine göre bitkinin boyutu değişir. Bodur türlerin boyutu 30 -75 cm arası değişirken, sarıcı özelliklere sahip fasulyenin boyu 1 – 2 metre kadar uzamaktadır. Fasulye meyvesinin uzunluğu, 5 – 15 cm arasında değişir.
Fasulye çiçeklerinin rengi, beyaz, pembe ya da mor olarak değişebilir ve çiçeklerin görüntüsü bir kelebeği andırabilir.
Tohumdan Yetiştirilen Bir Sebzedir
Fasulye bitkisi, dünyanın her bir yerinde uygun iklim koşullarının olduğu bölgelerde üretimi yapılan bir sebzedir. Üretimi genellikle tohum üzerinden gerçekleşir. Fideleme gibi bir yöntem kullanılmaz. Dikim zamanı geldiğinde doğrudan fasulye tohumları toprağa ekilir ve üretimi yapılmaya başlanır. Tohumdan yetiştirilen bir bitki olduğu için uygun hava ve sıcaklık değerlerine uygun zamanda dikilmesi gerekmektedir.
Fasulyenin Pekçok Çeşidi Bulunur
Fasulye, ülkemizde olduğu kadar dünyanın farklı yerlerinde yaygın olarak üretimi yapılan bir bitkidir. Fasulyenin yaklaşık, 80 çeşidi vardır ve baklagiller familyasının en fazla tüketilen sebzelerinden biridir. Fasulye, yeşil halde taze olarak ve kurutularak tüketilmektedir. Yeşil tüketilen fasulye çeşitleri; çalı fasulyesi, Ayşe kadın fasulyesi ve farklı çeşitleri bulunur. Ayşe kadın fasulyenin taneleri iridir ancak taneleri çıkarılmadan pişirilir. Çalı fasulyesinin meyvesi daha uzun boylu ve yassıdır. Taneleri çok belli değildir. Konserve yapmayı düşünüyorsanız çalı fasulyesini tercih edebilirsiniz.
Kurutulan fasulye türleri, dermason, horoz, barbunya, boncuk, şeker, göbekli, börülce, dombay fasulyesi olarak söylenebilir.
Ülkemizde fasulye yetiştiriciliği yaparken dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. Fasulye, ülkemizde kayda değer bir tüketim miktarına sahiptir. Tüketim talebinin karşılanması için yapılan üretimin verimli ve kaliteli olması gerekmektedir. Bu nedenle fasulye yetiştirirken gerekli bakımların yapılması gerekmektedir.
Çiftçilerimiz fasulye yetiştiriciliği yaparken, verimli bir hasat zamanı geçirebilmek için fasulye bitkisinin bakımını uygun ve eksiksiz bir şekilde yapmalıdır. Uygun iklim koşulları ve toprak yapısı gibi doğal faktörlerin yanı sıra, çapalama, sulama gübreleme gibi işlemlerin de yapılması gerekmektedir. Bakımı yerinde ve tam yapılan fasulye bitkisi verimli bir hasat geçirilmesini sağlayabilir.
Fasulyenin İklim ve Toprak İsteği Nasıldır?
Tarımsal üretimde üretilen her üründe olduğu gibi fasulye üretiminde de etkili olan ilk faktör, iklimsel özellik ve toprak yapısıdır. İklim özelliklerinin uygunluğu, fasulye yetiştiriciliğinde verimi ve kaliteyi etkileyen bir faktördür.
İlk olarak fasulyenin toprak isteğini inceleyelim. Tarımsal üretimde yetiştirilen bazı bitkiler için toprak faktörü önemli bir yere sahiptir. Uygun toprak özelliğine sahip arazilerde bitki daha verimli bir şekilde üretilirken, uygun toprak yapısı olmayan arazilerde verimi düşük ürünler elde edilir. Verim ve kalite açısından toprak faktörü önemli bir yere sahiptir.
Fasulye, toprak açısından seçici bir bitki değildir. İklim olarak uygun koşulların sağlandığı arazilerde fasulye yetiştiriciliği yapılır. Yine de besin maddesi açısından zengin, gevşek yapıya sahip, su tutabilen topraklarda fasulye yetiştiriciliği yapılmaktadır. Ayrıca asit değeri yüksek topraklar, fasulye yetiştiriciliği için uygun değildir.
Fasulye, ılık ve sıcak iklimi seven bir sebze türüdür. Soğuğa karşı duyarlıdır. Özellikle sıcaklık değerlerinin 0 derecenin altında düştüğü durumlarda fasulye bitkisi zarara uğrar. Fasulye için en ideal sıcaklık değerleri 15 – 21 derece arasıdır. Sıcaklık değerlerinin 15 derecenin altına inmesi durumunda fasulye bitkisinin gelişiminde yavaşlamalar meydana gelir. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde yaşanan yüksek sıcaklık değerleri yine fasulye bitkisini olumsuz yönde etkiler.
Fasulye Ekim Yöntemleri
Fasulye, tohum ile yetiştirilen bir sebze olduğu için, yastıklara fideleme işlemi yapılmadan tohumların doğrudan olarak toprağa ekilmesiyle yetiştirilir. Ancak fasulye ekim işleminde uygulanan farklı yöntemler vardır. Bu yöntemler; sıra usulü ve ocak usulü olarak 2’ye ayrılır. Dikim işlemine başlamadan önce arazi dikdörtgen olacak şekilde parsellere ayrıldıktan sonra, ekim yöntemlerinden biri seçilerek fasulye ekim işlemi gerçekleştirilir.
Açılan sıralara ekilecek fasulye mesafesi, fasulye çeşidine göre farklılaşır. Bodur fasulyeler için önerilen sıra mesafe 40 -50 cm olarak önerilir. Çukurların arasındaki mesafeler ise 15 -20 cm olacak şekilde ayarlanmalıdır. Sırık fasulye çeşitlerinde ise sıralar arası mesafe 50 – 60 cm, çukurlar arası mesafe ise 20 – 30 cm olacak şekilde ayarlanmalıdır. Her iki yöntem için fasulye ekim derinliği 2 – 3 cm olacak şekilde ayarlanmalıdır.
Fasulye Ekimi İçin En Uygun Zaman!
Fasulye ekim dönemini belirleyen en önemli faktör iklimdir. İklimsel özelliklerin uygun olduğu bölgelerde fasulye ekim tarihi, mart ayı sonu nisan ayı başı gibi başlayabilir. Özellikle örtü altı fasulye yetiştiriciliği yapanlar için bu tarih uygundur. Ancak tam olarak mayıs ayında da yine fasulye ekim işlemi yapılır. Açılan sıralara tohumlar 5 – 7 adet olacak şekilde atılır ve üstü kapanır.
Ancak fasulye ekim dönemi için özellikle ilkbaharda görülen son don olayları görüldükten sonra tercih edilmelidir. Aksi halde don olayları, fasulyenin topraktan çıkışını ve gelişimini olumsuz yönde etkiler.
Fasulye Yetiştiriciliğinde Çapalama İşleminin Önemi
Çapalama işlemi, toprağı havalandırma, yabancı otlarla mücadele etme, toprağı yumuşatma amacıyla farklı üretim bitkilerinde uygulanan bakım uygulamalarından biridir. Fasulye yetiştirirken bazı dönemlerde çapalama işleminin yapılması gerekmektedir. Çünkü bu şekilde hem bitkinin kök kısmı hava almış olur hem de yabancı otlar için değerlendirilebilir.
Peki ne zaman çapalama yapılmalıdır?
Fasulye yetiştirirken çapalama gerektiren ilk süreç, topraktan çıkan fasulye 4 – 5 yapraklı olduğunda yapılması önerilir. 2. çapalama işlemi ise birinci çapalama işleminden 2 – 3 hafta sonra yapılması uygundur. Ayrıca çiçeklenme döneminde çapalama yapılmaması tavsiye edilir. Aksi halde çiçekler zarar görebilir ve verim düşebilir.
Sulama Uygulaması
Fasulye yetiştirenlerin dikkat etmesi ve uygulaması gereken bakım işlemlerinden bir diğeri de sulama işlemidir. Sıcak ve ılık iklimleri tercih eden fasulye, büyümek ve verimli bir şekilde üretim sürecine katılmak için sulama yapılmalıdır.
Fasulye için en ideal sulama şekli, sıklıkla ancak az miktarda sulanmalıdır. Fasulye aşırı su seven bir bitki değildir. Özellikle su kapasitesi yüksek olan topraklarda bol sulama işlemi yapılması, fasulyelerin çürümesine neden olabilir.
Mart sonu – nisan başı gibi ekilen fasulyeler yaklaşık haziranın 2. haftası gibi hasat edilmeye başlanabilir. Hasat sıklığı, fasulye cinsine göre değişse de genel olarak 4 – 5 günde bir hasat edilmesi gerekir. Hasat süresi geciken fasulyelerin boyutu büyür, kalınlaşır ve kılçıklaşır. Bu nedenle hasat süresini geçirmeden hasat edilmelidir.
