Salatalık, ülkemizde üretilen meyvelerden biridir. Genel olarak salatalık meyvesini her mevsim farklı şekillerde tüketimini yaparız. Salatalarımızın vazgeçilmezi, en sevilen turşu çeşitlerinden biri olarak mutfak kültürümüzde yerini alır. Ayrıca sabah kahvaltımızın bir parçası olarak her sabah tüketmeye özen gösteririz.
Salatalık üretimi ve özellikle tüketimi ülkemizde bolca yapılır. Ticari amaçlı üretimlerin yanı sıra kişisel olarak yine salatalık üretimi gerçekleştirilir. Evinin yanındaki bir toprak parçasına ya da balkonun bir kısmını salatalık üretimine ayırmış birini görmeniz çok muhtemel bir durumdur. Üretimin bu şekilde yoğun oluşu, sevilen bir meyve olmasından da kaynaklanabilir.
Salatalık, tür olarak kabakgiller familyasının bir üyesi olduğu söylenebilir. Üretim süreci olarak bir senelik olan bir bitkisidir. Sıcak havaları seven bir bitki olduğu için özellikle yaz aylarında üreticiliği yapılır ve hizmete sunulur. Salatalık farklı çeşitleri bulunan bir bitkidir. Büyüdükçe saçakları yukarıya doğru büyür. Askıya alınmaması durumunda toprak yüzeyinde ilerlemeye devam eder ancak bu meyveleri için uygun bir yetiştirme yöntemi değildir. Ancak askıya alınmadan toprak yüzeyinde büyüyen salatalık türleri de bulunur.
Salatalık bitkisi, sarmallı bir bitkidir. Bitkinin büyüdükte, sarılması gereken bir materyale ihtiyacı vardır. Bu nedenle ster açık alanda olsun isterse serada, salatalık bitkisinin askıya alınması gerekmektedir. Yetişkin ve sağlıklı bir salatalığın boyutu, 2 metre kadar uzayabilir. Salatalık bitkisinin kökü, toprak içerisinde fazla derinlere inmez. Bu nedenle evinin balkonunda yetiştirmek isteyenler için orta derinlikte bir saksı, salatalık yetiştirmek için yeterli olabilir. Salatalık bitkisinin kök kısmı 20 ile 25 cmlik bir derinliğe sahip olabilirler.
Ülkemizde salatalık üretimi yaygın bir şekilde üretimi yapılmaktadır. Bir mevsimlik bir bitki olmasına rağmen sera yetiştiriciliği sayesinde ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de salatalık üretimi yapılarak tüketicinin hizmetine sunulur.
Ülkemizdeki salatalık üretimini etkileyen pek çok faktör vardır. Bunlar; yetiştirme yöntemi, iklim ve toprak yapısı, gübreleme uygulaması, sulama uygulaması, budama uygulaması, pestisit desteği olarak ifade edilebilir.
Üretimi etkileyen faktörlere geçmeden önce, ülkemizde farklı çeşitleri olan ve farklı amaçlar için üretilen salatalık türlerinden bahsedilebilir. Ülkemizde üretilen salatalıklar en genel olarak çekirdekli ve çekirdeksiz olarak 2 çeşittir. Çekirdeksiz salatalığın içerisinde bulunan çekirdekler, küçük ve şeffaf bir yapıya sahiptir. Yerken fark edilmeyecek kadar salatalığın iç kısmıyla bütünleşmiştir. Çekirdekli salatalığın çekirdekleri, yerden hissedilecek büyüklükte ve kıvamdadır. Diğer bir salatalık çeşidi, yetiştirilen yere göre değişmektedir.
Ülkemizde her mevsim salatalık tüketimi yapılmaktadır. Açık alanda yapılan salatalık üretimi sadece yaz ayları için tüketim imkânı sağlarken, serada üretilen salatalık miktarı azımsanmayacak kadar fazladır. Serada üretilen salatalıklar sayesinde her dönem salatalık tüketebiliriz. Ülkemizde yetiştirilen salatalıklar açık alanda ve serada olmak üzere ikiye ayrılır. Açık alanda yapılan salatalık üretimi tek mevsimlik bir tüketim sağlanırken, serada üretilen salatalıklar, her mevsim tüketim yapılmasına imkân sağlar.
Ülkemizde salatalık üretimin etkileyen ilk faktör, iklim ve toprak tipidir. İlk olarak iklim faktörü, tüm tarımsal üretim sürecinde etkili olan faktörlerden biridir. Uygun iklim koşullarının sağlanmaması durumunda hiçbir üretim faaliyetleri gerçekleşmez. Bu nedenle tarımsal üretim yapılmadan önce, üreticimizin yaşadığı bölgede en uygun tarımsal üretimin ne olduğunu bilmesi gerekmektedir. Üretici, üreteceği ürünü tanımalı ve yetiştiriciliğini yaparken bakımına dikkat etmelidir. Bu nedenle salatalık üretimini etkileyen faktörlerin başında iklim gelmektedir.
Salatalık nasıl bir iklimsel koşul ister?
Salatalık bitkisi, sıcağı seven ve neme ihtiyaç duyan bir bitkidir. Bu nedenle yetiştirilecek bölgenin ortalama sıcaklık değerlerinin yüksek olması gerekmektedir. İklim faktörü, salatalık bitkisinin büyümesi ve meyvelerini daha standart şekilde gelişmesine yardımcı olmaktadır. Bu nedenle yetiştirilecek ürünün sıcaklık isteğinin karşılanması önemlidir.
Salatalık tohumunun toprağa dikilmesinden önce toprak sıcaklığının en az 11 derece olması gerekir. Toprak sıcaklığı, çimlenme sürecini etkileyen bir unsurdur. Toprağın belli bir sıcaklığa ulaşma süreci için sıcaklık değerlerinin bunu sağlayacak derecede olması gerekmektedir.
Sıcaklık değerlerinin 0 derecenin altında inmesi durumunda, salatalık bitkisi zarar görür. Salatalık, soğuk havaya karşı duyarlı bir bitkidir. Sıcaklık değerlerinin -1 , -2 gibi soğuk değerlere indiği durumlarda salatalık bitkisi soğuktan solabilir.
Salatalık için önerilen toprak tipi, su tutma oranı yüksek toprak tipidir. Salatalık neme ihtiyaç duyan bir bitkidir. Kök kısmı fazla derinlere inemediği için yeraltı sularıyla beslenemez. Yüzeysel bir kök yapısına sahip olduğu için toprağın nem oranı yüksek olmalıdır.
Salatalık üretim sürecini etkileyen ve üreticimizin mutlaka yapması gereken uygulamalardan biri, ekim nöbetidir. Ekim nöbeti, aynı bitkinin her yıl aynı tarım arazisinde yetiştirilmeyip düzenli ve sıralı olarak farklı ürünler üretilme işlemidir. Her yıl aynı toprakta salatalık üretimi, verimin düşmesine sebep olabilir. Özellikle salatalığın kök kısmının derinleşememesi, yüzeydeki besin maddelerinden beslenmesine ve bu da zamanlar yüzeyde bulunan besin maddesi oranının azalmasına, verimin düşmesine sebep olur. Salatalık üretimi yapıyorsanız mutlaka ekim nöbeti uygulamasını faaliyete geçirin.
Gübreleme faktörü, salatalık üretimini etkileyen bir diğer faktördür. Her bitkisel ürün gibi, salatalık da gübrelenmeye ihtiyaç duyar. Gübreleme işlemi, üretimdeki verimi ve kaliteyi yüksek oranda etkileyen bir uygulamadır. Salatalık için genellikle yanmış ahır gübresi önerilmektedir. Yanmış ahır gübresi, dikim işlemi gerçekleşmeden önce, dikim yapılacak tarım arazisine uygulanır ve toprakla karıştırılır. Bu şekilde salatalık tohumu kolayca çimlenir. Eğer salatalık fidesi ise kolaylıkla büyüyebilir. Ticari gübre kullanacaksanız, öncelikle toprak analizi yaptırarak çıkan sonuca göre gübreleme yapmalısınız.
Salatalık yetiştiriciliği yaparken dikkat edilmesi gereken bir diğer faktör nemdir. Bu nedenle sulama işlemi salatalık üretimi için önemli bir yere sahiptir. Salatalık toprağının sürekli olarak nemli olması gerekmektedir. Salatalık üretirken sulama işlemine yoğunluk vermek gerekir. Bu nedenle, salatalık üretilen araziyi bolca sulamalısınız. Ayrıca, ilk dikimden sonra mutlaka “can suyu” olarak adlandırılan sulama işlemini yapmanız önerilir. Sıcaklık değerlerinin yüksek olduğu zamanlarda sulama yapmaktan kaçının. Sabahın erken saatleri ya da akşamın serin saatleri, salatalık sulama için en uygun zamanlar arasındadır.
Çapalama işlemi, salatalık üretiminde önemli olan bir diğer faktördür. Toprağın havalandırılması, besin değerlerinin artması için önemli bir faaliyettir. Ayrıca yabancı otlarla mücadelede çapalama işleminin önemli bir görevi bulunur. İlk çapalama işlemi, salatalık fidesi, 8 – 10 cm olunca yapılmalıdır. Duruma göre 2 haftada bir çapalama işlemi tekrar edebilir. Salatalık bitkisi tamamen büyüyene kadar çapalama işlemine devam edebilirsiniz. Bitki belli bir olgunluğa geldikten sonra istenmeyen otlar elle kopartılabilir.
Salatalık üretimini etkileyen bir diğer faktör budama işlemidir. Budama işlemi, fazlalık dalların kesilmesi ile yapılabilir. Fazla yaprakların kesilmesi, çalı yoğunluğunun azalmasına yardımcı olur. Bu sayede bitki yeterli ışığı alır ve daha iyi bir şekilde havalandırma işlemi gerçekleşir. Ayrıca mantar hastalıklarının oluşma riski de azalmış olur. Fazla sürgünlerin kesilmesi, sanılanın aksine, bitkinin daha hızlı büyümesine yardımcı olur.
Budama işlemi yapılırken dikkat edilmesi gereken bir nokta da budama işleminin hijyenik budama makasları ile yapılması gerekmektedir. Özellikle sabah saatlerinde budama işlemi yapılmalıdır.
